عصر امروز جمعی از اهالی فرهنگ و ادب گردهم می آیند تا سال ها فعالیت ادبی «امیرحسن چهلتن» را ذیل عنوان «شب چهلتن» گرامی بدارند؛ مردی که سطر به سطر نوشته هایش نشان از سرزمین آبا و اجدادی اش دارد. هر چند او خود را نویسنده تهران نمی داند اما در رمان ها و مجموعه داستان هایش می توان دمادم توجه ویژه اش به تحولات اجتماعی و تاریخی این کلانشهر را دید. نویسنده ای که پنج کتاب آماده نشر دارد و در صورت همراهی بررس های ارشاد، این کتاب ها در آینده ای نزدیک روانه بازار می شوند. بزرگداشت او را بهانه کردیم تا به گفت و گو با او بپردازیم. همان طور که اشاره شد از این داستان نویس کشورمان پنج رمان آماده انتشار است، البته به غیر از یکی از این رمان ها که به تازگی به پایان رسیده، کار چهار رمان دیگر بیش از یک دهه است که به اتمام رسیده اما در پیچ و خم راهروهای اداره کتاب همچنان اسیر ممیزی و کسب مجوز مانده اند.
البته چهلتن این روزها قدری به انتشار کتاب هایش امیدوار شده، چرا که به تازگی دیداری با مدیر دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی وزارت ارشاد داشته است. او در همین رابطه گفت:«دو جلد از این پنج کتاب در ادامه سه گانه تهران است. موضوع هر دو این رمان ها در ارتباط با تحولات اجتماعی دوران معاصر است. از این مجموعه بیش از یک دهه قبل «تهران، شهر بی آسمان» منتشر شده است.» «تهران آخر الزمان» عنوان یکی از این دو کتاب است. این کتاب تا حدودی به بحث مقابله ایران و امریکا از سال ۱۳۰۳ می پردازد، زمانی که آغاز آن همراه با کشته شدن یک امریکایی در کشورمان بود. او درباره سومین رمان این مجموعه افزود: «تهران، خیابان انقلاب» هم عنوان کتاب دیگری است که در این سه گانه جای دارد، داستان این رمان درباره تهران بعد از جنگ تحمیلی است. گذشته از این دو جلد کتاب، «خوشنویس اصفهان» هم کتاب دیگری است که سال هاست در انتظار کسب مجوز آن هستم. این کتاب دوره تاریخی هشت ماهه ای را شامل می شود که اصفهان در حکومت صفویه عنوان پایتختی ایران را داشته است.»
چهلتن «طوطی سمج» را هم آماده انتشار دارد. این نوشته او نیز همچنان درآمیخته با تاریخ است. ماجرای این رمان حول و حوش وقوع انقلاب رخ می دهد؛ زمانی که انقلابیون دست به مصادره خانه های وابستگان رژیم شاهنشاهی می زنند و در یکی از این کاخ ها، آنان به یک طوطی برمی خورند که یکسره «جاوید شاه» می گوید.
آن طور که چهلتن به ما گفت، ماجرای این طوطی واقعی است، چنان که سال ۵۷ حتی روزنامه ها نیز درباره اش نوشتند. چهلتن داستان این طوطی را با تخیلات و اطلاعات تاریخی اش درآمیخته و نتیجه اش رمانی شده که به محض کسب مجوز در اختیار علاقه مندان قرار خواهد گرفت. اما پنجمین کتابی که از این نویسنده کشورمان آماده نشر شده، «محفل عاشقان ادبیات» است. چهلتن درباره این نوشته اش نیز گفت:«این رمان در رده آثار اتوبیوگرافی جای می گیرد. راوی جوانی دارد که برای مخاطبان از نشست هایی می گوید که پدرش در خانه شخصی شان با موضوعات ادبی برپا می کرده است.»
با وجود مشکلاتی که امیرحسن چهلتن از دوره ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد در ارتباط با انتشار آثارش با آنها روبه رو شد رمان هایش همواره با اقبال مخاطبان روبه رو می شود؛ آنچنان که برخی آثارش به زبانهایی همچون انگلیسی، فرانسوی، آلمانی، ایتالیایی، سوئدی، عربی، ارمنی، ترکی، چینی و کردی ترجمه و منتشر شده اند. اغلب آثاری که از چهلتن در دولت رئیس جمهوری پیشین کشورمان با مشکلاتی در تجدید نشر روبه رو می شدند، در دولت فعلی دوباره تجدید چاپ شده اند. با این حال هنوز مشکل تجدید چاپ یکی- دو اثر وی حل نشده که «عشق و بانوی ناتمام» از جمله آنهاست. از بارزترین ویژگی های آثار امیرحسن چهلتن می توان به ردپای پررنگ تاریخ، تحولات اجتماعی و حتی جغرافیا در آنها اشاره کرد. چهلتن در پاسخ به این سوال که توجه ویژه او به این موضوعات از علاقه مندی شخصی اش نشات می گیرد یا از ضرورتی که در این زمینه احساس کرده گفت:«هیچ کدام، هر چند که علاقه مندی شخصی ام بی تاثیر نبوده است. از توجه به تاریخ و تحولات اجتماعی به عنوان عناصری اثرگذار در جذاب کردن آثارم بهره می گیرم.»
چهلتن در پاسخ به چرایی حضور پررنگ تهران در نوشته هایش تصریح کرد:«تهران شهر من است، شهری که در آن متولد شده ام و شصت سال از عمرم در آن سپری شده. آنقدر این شهر و فراتر از آن کشورم را دوست دارم که هیچگاه به سکونت دائمی در جایی غیر از ایران فکر نکرده ام. بیداری و رویاهای من در این سرزمین بوده و هست، محال است بتوانم روزی آن را برای همیشه ترک کنم.» او معتقد است، تاریخ ایران برخوردار از جنبه های دراماتیک متعددی است که مواد خام خوبی برای داستان پردازی دراختیار نویسندگان قرار می دهد. او درباره اینکه چرا نویسندگان جوان امروز تمایل چندانی به استفاده از این عناصر در تالیف آثارشان ندارند، گفت:«متاسفانه نویسندگان مان قدری در مطالعه و افزایش اطلاعات تاریخی خود تنبل شده اند. البته مساله تنها کم دانشی آنان نیست، چراکه نگرانی از تیغ ممیزی هم می تواند مانعی در راستای تالیف این قبیل آثار باشد.»
او درباره ارزیابی اش از وضعیت ادبیات داستانی در سال های اخیر تصریح کرد:«یکی از معضلات ادبیات داستانی امروز کشور را می توان رشد انبوهی از رمان های به اصطلاح آشپزخانه ای و آپارتمانی دانست.» چهلتن درباره اینکه چرا بازار آثار تالیفی مان مملو از چنین کتاب هایی شده است، گفت:«وقتی نویسندگان تنها با تکیه بر تجربه محدود زیستی خود دست به خلق آثار ادبی بزنند نتیجه اش خلق داستان های اینچنینی می شود.» او یکی از مهم ترین راهکارها در جهت بهبود شرایط ادبیات و خلق آثار ارزشمند را حذف سانسور و آزادی نویسندگان در تالیف کتاب می داند. به گفته چهلتن خلاقیت در محدودیت و اما و اگرهای بسیار از میان می رود. گفتنی است که عصر امروز، ساعت هجده، «شب امیر حسن چهلتن» با حضور جمعی از اهالی کتاب و به همت موسسه فرهنگی هنری هفت اقلیم برگزار می شود.
برش
چهلتن علاوه بر نویسندگی، سابقه روزنامه نگاری هم دارد، او سال هاست در کنار تالیف رمان و مجموعه داستان، مقاله هایی برای برخی نشریات خارجی می نویسد. آثار او تا به امروز نامزد جوایزی همچون گلشیری و کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شده اند. از جمله فعالیت های ادبی چهلتن آن هم خارج از مرزهای جغرافیایی کشورمان می توان به حضور در جشنواره ادبی «سولوتورن در سوئیس»، شرکت در کنفرانس جهانی سازی در دانشگاه «مالمو سوئد»، سخنرانی در دانشگاه «زوریخ»، داستان خوانی در کشورهایی نظیر بلژیک و اتریش و همچنین شرکت در جشنواره ادبی «برلین» اشاره کرد. مجله آلمانی ZENIT از چهلتن به عنوان یکی از ۱۰ نویسنده شرقی صاحب نفوذ در جامعه فرهنگی آلمان یاد کرده است.
مریم شهبازی
روزنامه ایران
13 تیر 1397